डायरी आणि हिशोब

नव्या वर्षाची सुरूवात होताना नवं कॅलेंडर आणि नवी डायरी ह्या दोन वस्तू आपल्या भेटीला आलेल्या असतात. कॅलेंडर भिंतीवर कुठेतरी कायमचं लटकून जातं. पण, डायरी मात्र आपल्याला बर्‍यापैकी चिकटून राहते. कधी ती आपल्या पर्समध्ये किंवा बॅगेत, किंवा आपल्या टेबलाच्या ड्रॉवरमध्ये आपल्या एकट्याच्या विश्वासातली गोष्ट म्हणून साथ करू लागते. हळूहळू आपण त्यात काहीबाही लिहू लागतो. मग मात्र ती फारच व्यक्तीगत होऊन जाते. ती दुसर्‍याच्या हाती पडू नये अशी काळजी आपण आवर्जुन घेऊ लागतो. चुकून कधी ती जागेवर दिसली नाही किंवा इतरांच्या हातात क्वचित ती पडली तर आपलं बिनसतच. ही कागदाची डायरी हरवू शकते. दुसर्‍याच्या हातात पडू शकते. त्यामुळे ती जपावी लागते. ती जपण्यात आपल्या मेंदूच्या काही पेशी दिवस-रात्र बीझी राहतात.
हे झालं कागदाच्या डायरीबद्दल. आजकाल घरी आणि ऑफिसमध्ये संगणक जवळजवळ प्रत्येकाच्या टेबलावर असतो. संगणकावर ब्रॉडबॅंडचं इंटरनेट कनेक्शन हेही आता नेहमीचं होऊन गेलं आहे. संगणक आणि इंटरनेटच्या माध्यमातली डायरी ही कागदाच्या डायरीपेक्षा अधिक सुरक्षित असते. पासवर्ड शिवाय कोणीही ती उघडू शकत नाही. आणि पासवर्ड हा अर्थातच फक्त आपल्यालाच माहीत असतो. इंटरनेटवर अशी डायरी मोफत उपलब्ध आहे. त्यासाठी www.my-diary.org ह्या साईटवर जायला हवं. इंटरनेट साईटसवर मिळणारी सेवा ही तीन प्रकारची असते. आपल्याला एक तर त्यासाठी दमड्या मोजाव्या लागतात, किंवा साईटवरच्या जाहिरातींचा त्रास सहन करत ती सेवा घ्यावी लागते. My-diary.org वरील डायरीची सेवा घेण्यासाठी दमड्याही मोजाव्या लागत नाहीत आणि जाहिरातींची कटकटही तिथे नाही. ही साईट तिसर्‍या प्रकारची म्हणजे स्वेच्छेने येणार्‍या देणग्यांवर चालते. मात्र देणगी सक्तीची नाही. ती दिली नाहीत म्हणून तुम्हाला डायरी लिहीता येणार नाही अशी अट बिलकुल नाही.
My-diary.org चं वैशिष्ट्य म्हणजे ती अतिशय युजर-फ्रेंडली आहे. तिथे रजिस्ट्रेशन करण्यासाठी तुम्ही तुमचा ईमेल पत्ता फक्त द्या. तेवढं पुरे असतं. नाव, पत्ता, जन्मतारीख अमुक तमुक असं काहीही तिथे द्यावं लागत नाही. तुम्ही दिलेल्या ईमेल पत्त्यावर तुमच्या डायरीची अक्टीव्हेशन लिंक पाठवली जाते. त्या लिंकवर क्लीक करून आणि स्वतःचा पासवर्ड निवडून तुम्ही इंग्रजीत डायरी लिहायला प्रारंभ करू शकता. तुमच्याकडे मराठीचा युनिकोड फाँट असेल तर तुमची डायरी किंवा रोजनिशी तुम्ही मराठीतही लिहू शकता. मराठी युनिकोड फाँट तुमच्याकडे नसेल तर www.baraha.com वरून तो डाऊनलोड करून घ्या. Baraha वर तो मोफत उपलब्ध आहे. किंवा, तुमच्याकडे Windows XP वा त्यानंतरची विंडोज आवृत्ती असेल तर त्याबरोबर येणारा Mangal हा मराठी युनिकोड फाँटही तुम्हाला वापरता येईल. थोडक्यात काय, तर my-diary.org वर तुम्ही तुमची मराठी किंवा इंग्रजी रोजनिशी सहज आणि कुठेही लिहू शकता. यातला ‘कुठेही’ हा शब्द महत्वाचा आहे. जगात कुठेही तुम्ही गेलात तर इंटरनेटवर तुमची डायरी तुमच्या बरोबर नेहमीच असणार. कुठल्याही सायबरकॅफेत जाऊन तुम्ही ती केव्हाही उघडू शकता, त्यात लिहू शकता.
ह्या डायरीला ‘सर्च’ ची सोय आहे. समजा वर्षभरात तुम्ही शे दोनशे पाने लिहीलीत आणि त्यातला विशिष्ट संदर्भ तुम्हाला नेमका शोधायचा असेल तर तुम्ही तो ‘सर्च’ करू शकाल. मराठी युनिकोड फाँटही ‘सर्च’ ला अनुकूल आहेत. त्यामुळे केवळ इंग्रजीच नाही तर मराठीतही ‘सर्च’ इथे शक्य आहे. डायरीतलं एखादं पान तुम्हाला काढून टाकायचं असेल, किंवा बदलायचं असेल तर Delete आणि Edit ची सोयही my-diary.orgवर उपलब्ध आहे. अनेक सोयी इथे असल्या तरी my-diary.org वर स्पेलचेक ची सोय उपलब्ध नाही. डायरीत एखादा फोटो वा चित्र टाकायचं झालं तर त्याची सोय फक्त देणगीदारांसाठी उपलब्ध आहे. काहींनी केवळ अर्धा डॉलर (म्हणजे आपले जास्तीत जास्त २५ रूपये ) देणगी देऊन ही सोय पदरात पाडून घेतल्याचं देणगीदारांच्या यादीवरून आपल्याला दिसतं. ही देणगी क्रेडिट कार्ड वापरून देता येते. तुम्हाला डायरीत चित्रे वा फोटो टाकायचे नसतील तर देणगीचा प्रश्न अर्थातच उद्भवत नाही.
डायरीबरोबर हिशोब हा भागही आपल्या जीवनात दैनंदिन महत्वाचा आहे. त्यासाठी www.buxfer.com ही मोफत सेवा देणारी वेबसाईट तुमच्या मदतीला येईल. इथे तुम्हाला तुमचा रोजचा जमाखर्च ऑनलाईन लिहीता येईल. तुमचा जीमेल (गुगलमेल), याहूमेल, हॉटमेल यापैकी इमेल पत्ता असेल तर तुम्हाला इथे रजिस्ट्रेशन करण्याचीही गरज नसते. तुमचा इमेल लॉगिन आणि पासवर्ड वापरून तुम्ही buxfer.com वर हिशेब लिहू शकता. तुमचं बॅंक अकाउंट, क्रेडिट कार्ड, रोजचा किरकोळ खर्च आणि जमा तुम्हाला इथे नोंदवता येते. बेरीज, वजाबाकी वगैरे गणितं अर्थातच buxfer करतो. त्यामुळे चुकण्याचा प्रश्न इथे नसतो. जमा आणि खर्च याचबरोबर उसने देणे-घेणे याची नोंद ठेवण्याचीही सोय इथे आहे. मित्रांबरोबर वा ग्रुपमध्ये असताना ‘शेअर्ड एक्सपेन्स’ किंवा खर्चातला आपला सहभाग देण्याचा प्रसंग विशेषतः कॉलेज तरूण-तरूणींना नेहमीचाच आहे. अशा ‘शेअर्ड एक्सपेन्स’ चा हिशेब ठेवण्यासाठीही खास व्यवस्था आहे. वेबसाईटस म्हंटलं की बहुधा त्या अमेरिकन वळणाच्या असतात आणि त्यामुळे तिथे हिशेब म्हंटलं की डॉलरची $ ही खूण आपल्याला पहावी लागते. आपल्याला Rs. ओळखीचे असतात आणि $ आपल्याला आपले वाटत नाहीत. पण buxfer ने याची काळजी घेतली आहे. आपले हिशोब रूपयांमध्ये ठेवण्याची सोय इथे आहे. आजकाल भारतातही अनेक बॅंका खातेदाराच्या व्यवहारांची मासिक स्टेटमेंटस इमेलने पाठवते किंवा इंटरनेटवर उपलब्ध करते. ही स्टेटमेंटस सामान्यतः .csv फाईलच्या स्वरूपात असतात. ह्या व्यतिरिक्त Microsoft Money किंवा Quicken च्या फाईल्स देणार्‍या बॅंकाही अनेक आहेत. आपली क्रेडिट कार्डची स्टेटमेंटसही ह्या फाईलच्या स्वरूपात मिळत असतात. ही संपूर्ण फाईल buxfer वर अपलोड करता येते. थोडक्यात काय, तर आपले स्वतःचे हिशोब अतिशय चोख पद्धतीने ठेवण्याची सेवा इथे उत्तम प्रकारे आणि मोफत उपलब्ध आहे.
वीज, गॅस, इंटरनेट कनेक्शन, सोसायटी मेंटेनन्स किंवा भाडे, विम्याचा हप्ता, कर्जाचा हप्ता अशा अनेक गोष्टी आपल्याला दरमहा लक्षात ठेवाव्या लागतात. घाईगडबडीत आपण विसरतो आणि मग दंड भरण्याची वेळ कधीकधी येते. Buxfer मध्ये यासाठी Reminder ची सोय आहे. आपण सांगू त्या दिवशी (तारखेस), त्यावेळी ती आठवण देणारे Reminder आपल्याला इमेलवर मिळते. अशी हवी तेवढी रिमाईंडर्स आपण वर्षभरासाठी सेट करून ठेवू शकतो.
Buxfer.com ही Buxfer Inc ह्या अमेरिकन कंपनीची वेबसाईट आहे हे खरं असलं तरी ही कंपनी शशांक पंडित आणि अश्विन भारंबे ह्या दोन ऐन विशीतल्या मराठी तरूणांनी तयार केली आहे हे ऐकल्यावर आपल्याला मनोमन समाधान वाटेल. शशांक आणि अश्विन हे दोघेही मुंबई आय.आय.टी. मधून बी.टेक (कॉंप्युटर्स) करून सध्या अमेरिकेतील कार्नेजी मेलन विद्यापीठात पीएच.डी. करण्यासाठी गेले आहेत. कार्नेजी मेलन विद्यापीठात असताना अश्विनच्या खोलीतील रेफ्रीजरेटरवर अनेक बिले वा ती देण्याची स्मरणपत्रे चिकटवलेली असतं. त्या बिलांची व्यवस्था लावण्यासाठी अश्विनने एक प्रोग्राम लिहीला. तो एवढा उपयुक्त होता की इतर मित्रांकडून त्याला मागणी येऊ लागली. प्रत्येकाला त्या प्रोग्रामची कॉपी देता देता अश्विन कंटाळून गेला. त्यातून मार्ग काढण्यासाठी मग त्याने आपला मित्र शशांक पंडित याच्या मदतीने एक वेबसाईट तयार केली. त्यात हा प्रोग्राम ऑनलाईन दिला गेला. त्यातूनच जन्माला आली Buxfer Inc ही कंपनी. Bucks आणि Transfer ह्या दोन इंग्रजी शब्दांतून Buxfer हे नाव जन्माला आले.
आज Buxfer.com बरेच लोकप्रिय होत आहे. Buxfer सारखीच सेवा देणारी www.wesabe.com नावाची वेबसाईट Buxfer च्या स्पर्धेत आहे. दोन्ही वेबसाईटसच्या तुलनेत Buxfer ची सोय वापरायला अधिक सोपी सरळ आहे. 2011 ची नवी नवलाई अजून ऐन जोमात आहे. त्या जोमात असतानाच दोन उपयुक्त सोयी आपल्याला ‘एंटर’ च्या माध्यमातून मिळाल्या आहेत. खरं तर फी घेऊन ऑनलाईन अकाऊंटींगची सुविधा देणार्‍या कंपन्या आणि वेबसाईटस अनेक आहेत. पण ही सुविधा मोफत आणि दर्जेदार पद्धतीने देणारी कंपनी आपल्या मराठी तरूणांची आहे हे ऐकल्यावर तुम्ही आम्ही आवर्जुन Buxfer वर जाऊन पाहणार यात मला शंका वाटत नाही